خودرو مجموعه‌ای از قطعات مرتبط به یکدیگر بوده که ایجاد عیب در هر یک از این قطعات، منجر به اختلال در کارایی کل سیستم می‌شود. یکی از این قطعات مهم، صفحه کلاچ است. صفحه کلاچ به عنوان یکی از اجزای مهم در سیستم انتقال قدرت خودرو، حلقه اتصال بین موتور و گیربکس می‌باشد. در حقیقت، کلاچ، مقدار و زمان نیروی انتقالی به گیربکس را کنترل نموده و این نیرو را میل لنگ به چرخ‌ها هدایت می‌کند. همین کار، باعث حرکت خودرو می‌شود. زمانی که راننده، پدال کلاچ را در زیر پای خود فشار می‌دهد، حرکت چرخ دنده‌ها متوقف شده و با تعویض دنده، اتصال به گیربکس، مجدد رخ می‌دهد. در این شرایط، تعویض دنده به راحتی صورت می‌پذیرد.
صفحه کلاچ در موتور خودرو، به فلایویل متصل بوده و نیرو را از موتور به گیربکس انتقال می‌دهد. البته باید توجه داشت که صفحه کلاچ پس از مدتی، ساییده شده و نیاز به تعویض دارد. زمان تعویض صفحه کلاچ، با توجه به شرایط جاده و عادات رانندگی، متفاوت می‌باشد.
عملکرد صفحه کلاچ در گیربکس، به نوع خودرو نیز بستگی دارد. بطور مثال، در خودروهای دنده اتوماتیک، پدال کلاچ وجود نداشته و تعویض دنده کار آسان‌تری می‌باشد. در این نوع خودروها، وجود یک سیستم هوشمند، به تعویض اتوماتیک دنده کمک می‌کند. به عبارت دیگر، در خودروهای دنده اتوماتیک و دستی، گیربکس‌ها یکسان بوده و تفاوت، به عملکرد و چگونگی تعویض دنده مربوط می‌شود.
آشنایی با وظیفه ماهک درگیر بکس
جایگاه آن در خودرو
صفحه کلاچ قطعه‌ای دایره‌ای شکل بوده که از جمله قطعات درگیر در موتور خودرو محسوب می‌شود. بنابراین، سرویس و تعویض به موقع آن برای یک رانندگی ایده‌آل و جلوگیری از خرابی دیگر قطعات موتور خودرو، الزامی می‌باشد. صفحه کلاچ مستقیم بر روی چرخ طیار نصب شده و عملکردی مانند لنت‌های ترمز خودرو دارد. در حقیقت، سیستم کلاچ خودرو در قسمت جلویی، به موتور خودرو متصل می‌باشد. این سیستم، بین جعبه دنده و موتور بوده و رابطی به نام پدال کلاچ، برای کار با این سیستم، در زیر پای راننده قرار گرفته است. صفحه کلاچ نیز، یکی از اجزای این سیستم بوده که در حد فاصل فلایویل و دیسک کلاچ قرار می گیرد.
چگونگی کار با کلاچ ماشین
آشنایی با عملکرد صفحه کلاچ در گیربکس خودرو، به رانندگان کمک می‌کند تا به شکلی بهینه و مناسب از سیستم کلاچ در هنگام رانندگی استفاده کرده و در هنگام بروز مشکل در این سیستم، نسبت به تعویض قطعات آن اقدام نمایند. طرز کار کلاچ به این صورت است که با ایجاد یک اتصال از طریق اصطکاک بین موتور با جعبه دنده، توان، ابتدا به جعبه دنده یا گیربکس منتقل شده و پس از آن به چرخ‌ها هدایت می‌شود. در حقیقت، زمانی که نیاز به تعویض دنده است، راننده با فشردن پدال کلاچ، ارتباط بین موتور و جعبه دنده را قطع کرده و توان را از جعبه دنده می‌گیرد. پس از فشردن پدال کلاچ و ایجاد فاصله جهت قطع ارتباط میان موتور و جعبه دنده، دنده مناسب انتخاب می‌شود. پس از آن، با رها کردن پدال کلاچ، انتقال توان از موتور به جعبه دنده، مجدد شروع خواهد شد.
برای کار با کلاچ خودرو، راننده می‌تواند از حالت نیم کلاچ نیز استفاده کند. در این حالت، با رها کردن پدال کلاچ تا نیمه، صفحه کلاچ در وضعیت نیمه آزاد قرار می‌گیرد. در این حالت، فشار زیادی به موتور وارد نشده و در عین حال، گشتاور پیچشی زیادی منتقل می‌شود. از این حالت، بیشتر برای شروع حرکت خودرو استفاده می‌شود؛ زیرا از خاموش شدن موتور خودرو جلوگیری می‌کند.
آشنایی با قطعات و اجزای گیربکس اتوماتیک و نحوه کارکرد آن
نحوه کار و سیستم کلاچ خودرو و اجزای آن
همانطور که گفته شد، عملکرد صفحه کلاچ در گیربکس، به قطع و وصل ارتباط موتور با جعبه دنده مربوط می‌شود. استفاده از کلاچ، می‌تواند از وارد شدن شوک و ضربه ناگهانی موتور به چرخ دنده‌ها در گیربکس جلوگیری کند. در این صورت، چرخ دنده‌ها دیرتر دچار فرسودگی شده و تعویض دنده نیز به راحتی صورت می‌پذیرد. البته لازم به ذکر است که سیستم کلاچ خودرو دارای اجزای مختلفی بوده که این اجزا در تعامل با یکدیگر، تعویض دنده را امکان‌پذیر می‌کنند. فلایویل یا چرخ طیار، پوسته کلاچ، فنر کلاچ، دیسک کلاچ، صفحه کلاچ، بلبرینگ کلاچ و دو شاخه کلاچ، اجزای این سیستم می‌باشند.
مکانیزم قرارگیری این قطعات بر نحوه عملکرد صفحه کلاچ در گیربکس تاثیر می‌گذارد. نحوه قرارگیری این قطعات نیز به این صورت است که در انتهای میل لنگ، فلایویل قرار گرفته و روی آن پوسته کلاچ متصل شده است. داخل پوسته کلاچ، دیسک کلاچ، صفحه کلاچ و فنر کلاچ قرار گرفته‌اند. فلایویل قطعه‌ای سنگین و دوار بوده که راه ارتباطی بین موتور و سیستم کلاچ خودرو است. با چرخش فلایویل، پوسته و دیسک کلاچ نیز به چرخش درمی‌آیند. فنر کلاچ نیز برای فشرده کردن صفحه کلاچ بر روی پوسته کلاچ بکار می‌رود. بلبرینگ کلاچ، قطعه دیگری است که در ورودی جعبه دنده قرار‌گرفته و وظیفه آن، فشردن تیغه‌های فنر دیسک کلاچ است. در نهایت، دو شاخه کلاچ نیز بر روی بلبرینگ کلاچ قرار می‌گیرد. دو شاخه کلاچ، اولین قطعه‌ای است که پس از فشردن پدال کلاچ، کار خود را شروع می‌کند.
عملکرد صفحه کلاچ در گیربکس ماشین
عملکرد صفحه کلاچ در گیربکس به صورتی است که به انتقال نیرو و افزایش قدرت خودرو کمک می‌کند. در سیستم کلاچ، دو دیسک وجود داشته که یکی به میل لنگ وصل بوده و دیگری وظیفه‌ی انتقال نیروی موتور به گیربکس خودرو را بر عهده دارد. در زمان استراحت، یعنی هنگامی که پای راننده روی پدال کلاچ فشرده نشده، این دو دیسک محکم به هم متصل هستند. زمانی که راننده پدال کلاچ را فشار می‌دهد، این دو دیسک از هم جدا می‌شوند. در این شرایط، دیسکی که مسئول انتقال قدرت موتور به گیربکس است و با نام دیسک اصطکاک نیز شناخته می‌شود، با فلایویل تماس پیدا می‌کند. فلایویل قطعه‌ای دندانه‌دار بوده که به استارت خودرو وصل است و با چرخش خود، خودرو را روشن می‌کند.
پس از تماسِ دیسک اصطکاک با فلایویل، این دیسک نیز شروع به چرخش کرده و نیروی دریافتی را به جعبه دنده منتقل می‌کند. در نهایت، جعبه دنده، این نیرو را به چرخ ها منتقل کرده و باعث حرکت خودرو می‌شود. در مقابل، زمانی که راننده پای خود را از روی پدال کلاچ بردارد، دیسک اصطکاکی تماس خود را با فلایویل کاهش داده و در این شرایط، تنها صفحه کلاچ است که روی فلایویل می‌چرخد. باید توجه داشت که اصطکاک بین سطوح، در این فرآیند بسیار اهمیت دارد. در حقیقت، عدم وجود نیروی اصطکاک به اندازه کافی، کارایی این مکانیزم را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
برای تعمیر گیربکس چینی خود می‌توانید به تعمیر گاه اختصاصی گیربکس چی مراجعه کنید!
تفاوت دیسک و صفحه کلاچ
مهمترین تفاوت دیسک و صفحه کلاچ‌ها، به تعداد فنرهای موجود در آنها مربوط می‌شود. فنرهایی که در دیسک و صفحه وجود دارند، از نوعِ خورشیدی و مارپیچی بوده که فنرهای مارپیچی، مسئولیت کنترل میزان اصطکاک موجود بر روی صفحه کلاچ را بر عهده دارند. برندهای مختلف، دیسک و صفحه‌ها را با تعداد فنرهای مختلفی تولید می‌کنند. از طرفی، جنس دیسک و صفحه نیز باید با توجه به شرایط، از کیفیت بالایی برخوردار باشد. معمولا، صفحه کلاچ را از موادی می‌سازند که بر اثر اصطکاک، تمام شدنی بوده و امکان آتش سوزی را به حداقل برسانند. دیسک کلاچ نیز از متریال مستحکم ساخته می‌شود تا در صورت وارد شدن ضربه، بتواند نیروی حاصل از ضربه را تحمل کرده و عملکرد صفحه کلاچ در گیربکس را بهبود بخشد.
علائم خرابی دیسک و صفحه
یکی از علائم خرابی دیسک و صفحه کلاچ، لیز خوردن خودرو در هنگام حرکت است. زمانی که پوشش بکار رفته بر روی دیسک کلاچ به مرور زمان از بین برود، صفحه فشار به خوبی توسط دیسک و صفحه گرفته نشده و خودرو لیز می‌خورد. یکی دیگر از علائم خرابی دیسک و صفحه، ارتعاش و لرزش خودرو در هنگام شروع حرکت می‌باشد. به عبارت دیگر، زمانی که خودرو در حالت دنده یک بوده و کلاچ آزاد می‌باشد، بروز ارتعاش در اتاق خودرو، نشان‌دهنده خرابی دیسک و صفحه است. از دیگر علائم خرابی این قطعات در خودرو می‌توان به شنیدن صدای جیر جیر از موتور، دشواریِ تعویض دنده، کاهش توان شتاب‌گیری خودرو، سفت شدن پدال کلاچ، افزایش دور موتور و عدم افزایش سرعت خودرو اشاره کرد.
نحوه هل دادن ماشین اتومات و نکات مهمی که باید رعایت کنیم.
انواع کلاچ
پس از آشنایی با عملکرد صفحه کلاچ در گیربکس، بهتر است با انواع کلاچ آشنا شویم. کلاچ‌های مکانیکی، هیدرولیکی و الکترونیکی، از جمله انواع کلاچ می‌باشند. کلاچ‌های مکانیکی که به صورت مستقیم با یکدیگر در ارتباط هستند، به صورت کلاچ‌های اصطکاکی تک صفحه‌ای و دو صفحه‌ای، کلاچ مخروطی، کلاچ چنگکی، کلاچ وزنه‌ای و کلاچ یک طرفه در بازار موجود هستند. کلاچ‌های هیدرولیکی، نوع دیگری از کلاچ‌ها بوده که به کمک سیستم هیدرولیکی، نیرویی را برای حرکت روغن با فشار بالا به سمت پیستون، ایجاد کرده تا سیلندر حرکت کند. تفاوت اصلیِ کلاچ‌های مکانیکی و هیدرولیکی، در چگونگی انتقال نیروی ایجاد شده، به دو شاخه کلاچ می‌باشد.
کلاچ‌های الکترونیکی مانند کلاچ هیدرولیکی بوده و تنها تفاوت آن، در عدم وجود پدال کلاچ است. در این نوع سیستم کلاچ، سنسورها می‌توانند باز بودن دریچه گاز را کنترل کنند. در این شرایط، با ارسال اطلاعات به واحد ECU، تعویض دنده انجام می‌شود.
